आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
सर्व विषयाचे नोट्स डाउनलोड डाउनलोड करा
Mpsc मोफत ऑनलाइन टेस्ट सिरिज Join Now
नवीन सरकारी नोकरी अपडेट्स Visit Now
आधुनिक भारताचा इतिहास PDF डाउनलोड करा, भारताच्या स्वातंत्र्याचा इतिहास, टिळक व गांधी युग भारतीय राष्ट्रीय सभा. Modern History Of India Notes PDF
समाजामध्ये ज्या काळात सामंतशाही समाजव्यवस्था प्रस्थापित होण्यास सुरुवात होते, तेथे प्राचीन कालखंडाचा अंत व मध्ययुगीन कालखंडाची सुरुवात मानली जाते. तद्वतच ज्या काळात सामंतशाही समाजव्यवस्थेला बाजूला सारून भांडवलशाहीवर आधारित समाजव्यवस्था प्रस्थापित होण्यास सुरुवात होते, तिथे मध्ययुगीन कालखंडाचा अंत व आधुनिक कालखंडाची सुरुवात मानली जाते. अर्थात, समाजव्यवस्थेतील बदल एका रात्रीतून घडत नाहीत. म्हणूनच दोन कालखंडांच्या बदलाचा काळ हा दोन्ही कालखंडांतील वैशिष्टय़ांनी युक्त असतो. भारताच्या संदर्भात आधुनिक कालखंडाच्या उदयाचा काळ वरील निकषानुसार ठरवणे कठीण आहे.
इतिहासकारांमध्ये भारतीय आधुनिक कालखंडाच्या उदयासंदर्भात मतभेद असले तरी ब्रिटिश सत्तेच्या बंगालमधील स्थापनेपासून नेहरू युगाच्या अस्तापर्यंतच्या काळाचा अंतर्भाव या कालखंडात होतो. अर्थात, ब्रिटिश सत्तेच्या स्थापनेसाठी आवश्यक पाश्र्वभूमी तयार करणाऱ्या उत्तर मुघल काळाचा या संदर्भातील अभ्यास आवश्यक ठरतो. आधुनिक इतिहासाची विभागणी चार भागांमध्ये करता येईल- ईस्ट इंडिया कंपनीच्या सत्तेचा काळ (१७५७-१८५७); भारतीय राष्ट्रवादाच्या उदयाचा काळ (१८५७-१८८५); भारतीय राष्ट्रीय चळवळीचा काळ (१८८५-१९४७); नेहरू युग (१९४७-१९६४). नेहरू युगाची चर्चा आपण या लेखमालेच्या ‘भारताचे स्वातंत्र्योत्तर दृढीकरण’ या लेखात करू या.
ईस्ट इंडिया कंपनीचा भारतातील प्रवास एका व्यापारी संघटनेपासून व्यापारी-लष्करी- राजकीय संघटनेपर्यंत होतो. अस्थिर राजकीय परिस्थितीचे कारण दर्शवत कंपनीने लष्करी स्वरूप प्राप्त केले. बंगालमधील कंपनीचा राजकीय हस्तक्षेप व दस्तकांचा (Free Passes) गरवापर यातून प्लासी व बक्सारचा संघर्ष उभा राहतो. प्लासीची लढाई कंपनीला बंगालच्या राजकारणातील महत्त्वाचा घटक बनवते, तर बक्सारच्या लढाईतून कंपनी उत्तर भारतातील एक महत्त्वाची सत्ता होते. या लढायांतून कंपनीचे मनोबल उंचावते. यांचा अभ्यास केवळ लढाई म्हणून न करता त्यांचा व्यापक संदर्भ लक्षात घेऊन होणाऱ्या परिणामांचा अभ्यास करावा लागतो.
आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
ईस्ट इंडिया कंपनीच्या सत्तेच्या पहिल्या भागाला ‘बंगालमधील कंपनीच्या सत्तेचे दृढीकरण’ या दृष्टीने पहावे लागते. रॉबर्ट क्लाईव्ह, वॉरन हेिस्टग्ज व कॉर्नवालिस यांनी बंगालला एक प्रशासन देण्याचा प्रयत्न केला. रॉबर्ट क्लाईव्हच्या काळातील दुहेरी राज्यव्यवस्था (सत्ता व जबाबदारी यामधील घटस्फोट), या व्यवस्थेचे दुष्परिणाम व कंपनी प्रशासनातील केलेले बदल यांचा अभ्यास करावा लागतो. वॉरन हेिस्टग्जचे महसूल प्रशासनातील प्रयोग व त्याचे दुष्परिणाम, न्यायव्यवस्थेतील सुधारणा हे घटक महत्त्वाचे ठरतात. कॉर्नवॉलिसच्या अनेक सुधारणा, विशेषत: त्याचा न्यायव्यवस्थाविषयक कोड, महसूल प्रशासनातील कायमधारा पद्धत यांचा सखोल अभ्यास आवश्यक आहे. या तिघांचा काळ कंपनीच्या बंगालमधील प्रशासकीय व्यवस्थेची उत्क्रांती दर्शवतो. अर्थात, ही व्यवस्था एक वसाहतवादी व्यवस्था आहे ही वस्तुस्थिती लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे.
कंपनीच्या सत्तेच्या दुसऱ्या टप्प्यामध्ये बदललेले संदर्भ लक्षात घेणे आवश्यक आहे.
आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
युरोपमध्ये नेपोलियनचा झंझावात व फ्रेंचांचे नव्याने निर्माण झालेले आव्हान लक्षात घेता कंपनीला भारतीय वसाहत सुरक्षित करणे क्रमप्राप्त होते. परंतु यासंदर्भातील ब्रिटिश दृष्टिकोन लक्षणीय ठरतो. या दृष्टिकोनामध्ये केवळ आहे त्या वसाहतींचे संरक्षण करण्यापलीकडे जाऊन संपूर्ण भारतावर वर्चस्व निर्माण करून फ्रेंचांचा भारतप्रवेशसुद्धा कठीण करण्याची रणनीती आढळते. यासाठी नेपोलियन व फ्रेंच रणनीतीची जाण असलेल्या वेलेस्लीला गव्हर्नर म्हणून नियुक्त केले जाते. वेलेस्लीने तनाती फौजेच्या कराराचे उपयोजन करून संपूर्ण भारतावर कंपनीची ‘लष्करी अधिसत्ता’ प्रस्थापित केली. लॉर्ड हेिस्टग्जने याच लष्करी अधिसत्तेचे रूपांतर ‘राजकीय सार्वभौमत्वामध्ये’ केले व कंपनीला भारतीय उपखंडावर अधिराज्य गाजविणाऱ्या सर्वात मोठय़ा अधिसत्तेमध्ये रूपांतरित केले.
कंपनी सत्तेच्या तिसऱ्या टप्प्यामध्ये तुलनेने अधिक शांतता व स्थर्य जाणवते.
म्हणूनच या काळात बेंटींकच्या काळातील सामाजिक सुधारणा, आधुनिक शिक्षणाची (मेकॉले कमिटी) सुरुवात व प्रशासनातील सुधारणा या बाबी महत्त्वाच्या ठरतात. यानंतर डलहौसीचा काळ महत्त्वाचा ठरतो तो त्याच्या वसाहतवादी महत्त्वाकांक्षेमुळे व त्याने घडवून आणलेल्या आधुनिकीकरणामुळे. डलहौसी हा शुद्ध विस्तारवादी व खालसावादी होता. अनेक कारणे (दत्तक नामंजूर, खंडणी देण्यातील अपयश, गरकारभार इ.) पुढे करून किंवा शेवटी युद्ध करून भारतीय संस्थाने खालसा करणे हा त्याचा उद्देश होता. यातून डलहौसी काही प्रमाणात १८५७ च्या उठावास कारणीभूत ठरतो. डलहौसी प्रशासनाची दुसरी बाजू म्हणजे आधुनिकीकरण. रेल्वे, टेलिग्राफ, रस्ते, कालवे, बंदरे अशा पायाभूत सुविधा व लष्कर, प्रशासन, शिक्षणातील सुधारणा यांचा यात अंतर्भाव होतो. अर्थात, हे आधुनिकीकरण वसाहतवादाने प्रेरित होते, वसाहतवादाच्या दृढीकरणासाठी होते यात शंका नाही. आधुनिकीकरणातून डलहौसीने १८५७ चा उठाव दाबण्यासाठीचा भक्कम पाया घातला हे मान्यच करावे लागते. २०१३ च्या मुख्य परिक्षेतील प्रश्न – ‘In many ways, Lord Dalhousie was the founder of modern India.
आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
Elaborate’- वरील विश्लेषणाची अपेक्षा ठेवतो.
१८५७ चा उठाव वैशिष्टय़पूर्ण होता. या उठावाच्या स्वरूपाबाबत अनेक मतमतांतरे आहेत. केवळ शिपायांचे बंड (युरोपियन मत) या मतापासून भारताचे पहिले स्वातंत्र्ययुद्ध (सावरकरांसारखे जहाल राष्ट्रवादी) या मतापर्यंत वैविध्य आढळते. या उठावाचे नेमके स्वरूप, उठावाची कारणे, उठाव फसण्याची कारणे व उठावाचा परिणाम यांचा सखोल अभ्यास महत्त्वाचा आहे. या उठावाची राजकीय, सामाजिक, आíथक, धार्मिक, लष्करी स्वरूपाची अनेक कारणे असून ती कंपनी सत्तेच्या १०० वर्षांच्या कालखंडात शोधावी लागतात. या उठावाने कंपनी सत्ता संपुष्टात आणली व ब्रिटिश संसदेच्या हाती सत्तांतर झाले. ब्रिटिशांच्या दृष्टीने भारतीय सामंतशाहीचे आव्हान संपते व आधुनिक शिक्षणाने शिक्षित बुद्धिवादी मध्यमवर्गाचे राष्ट्रीय विचाराने प्रेरित असे नवे आव्हान
उभे राहते.
यापुढील महत्त्वाचा काळ म्हणजे ‘भारतीय राष्ट्रवादाच्या उदयाचा काळ’. १८५७ च्या उठावातील नवजात भारतीय राष्ट्रवाद १८५८ ते १८८५ या काळात वाढतो.
१८८५ ला स्थापन झालेल्या भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या माध्यमातून अभिव्यक्त होऊ लागतो.
लॉर्ड लेटन व लॉर्ड रिपन यांचा काळ वेगवेगळ्या प्रकारे भारतीय राष्ट्रवादाच्या वाढीस कारणीभूत ठरतो.
लेटनची अन्यायकारक धोरणे, भारतीय मताकडे केलेले पूर्ण दुर्लक्ष व त्याचा अपमान यातून ‘निर्मित प्रतिक्रियेमधून’ भारतीय राष्ट्रवाद वाढतो. लेटनचा काळ भारतीयांसाठी अपमानकारक, कठीण व वाईट असला तरी त्यातून भारतीय राष्ट्रवादाला बळ प्राप्त झाले यात शंका नाही (Boon in Disguise). लॉर्ड रिपनचा दृष्टिकोन मात्र पूर्णपणे वेगळा होता. तो ‘भारत मिशन’ने प्रेरित होऊन भारतामध्ये आला. त्याने लेटनची अनेक अन्यायकारक धोरणे रद्द केली. रिपनने अनेक चांगल्या धोरणांची आखणी केली. शिक्षण, महसूल प्रशासन, प्रसारमाध्यमे, स्थानिक स्वराज्य संस्था, न्यायव्यवस्था (Ilbert Bill Controversy) या संदर्भातील रिपनने केलेले प्रयत्न अत्यंत महत्त्वाचे ठरतात. त्याची धोरणे यशस्वी ठरली की नाही यापेक्षा त्याच्या प्रयत्नांनी भारतीय आशाआकांक्षा पल्लवित झाल्या व भारतामध्ये राजकीय जीवनाची सुरुवात झाली हे महत्त्वाचे ठरते. लॉर्ड कर्झनचा काळ लेटन व डलहौसीच्या काळाशी साधम्र्य साधतो. त्याच्या वसाहतवादी दृष्टिकोनाने त्याच्याच उद्देशाच्या विपरीत परिणाम होताना दिसतो. उत्क्रांत होणाऱ्या भारतीय राष्ट्रवादाला संपवण्याच्या प्रयत्नांमुळे कर्झनने बंगालमधील राष्ट्रवाद भारतीय राष्ट्रवादाचे मूळ मानून बंगालच्या फाळणीद्वारे भेदण्याचा प्रयत्न केला.
यातून भारतीय राष्ट्रवाद प्रबळ होऊन ब्रिटिश सत्तेसमोर जहाल राष्ट्रवादाचे
आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
आधुनिक भारताचा इतिहास,आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा -Modern history,History Notes,आधुनिक भारत का इतिहास notes pdf Download
- संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ प्रश्नपत्रिका
- Prithviraj Sanjay Gaikwad
- पर्यावरणशास्त्र नोट्स डाउनलोड करा
- मध्ययुगीन भारताचा इतिहास सराव प्रश्नसंच Videos
- आधुनिक भारताचा इतिहास विडिओ
- आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स
- संगणक नोट्स डाउनलोड करा
- Geography Of India Notes PDF Download
- Geography Of Maharashtra Notes PDF Download
- Social Science Notes PDF Download
- Environment Science Notes PDF Download
- Chalu Ghadamodi Notes PDF Download
- Indian Polity Notes PDF
- Science Notes PDF Download
- MPSC CSAT Notes PDF Download
- Panchyat Raj Notes PDF Download
- Main Exam Laws Notes PDF Download
- Biology Science Notes PDF Download
- Chemistry Science Notes PDF Download
- Physics Science India Notes PDF Download
- Hygiene Science India Notes PDF Download
- Nutrition Science India Notes PDF Download
- Ancient History Of India Notes PDF Download
- Medieval History Of India Notes PDF Download
- Modern History Of India Notes PDF Download
- History Of India Notes PDF Download
- Maharashtra History Notes PDF Download
- Reasoning Notes PDF Download
- Math Notes PDF Download
- GK Notes PDF Download
- English Grammar Notes PDF Download
- Geography Notes PDF Download
- Economics Notes PDF Download
- History Notes PDF Download
- Sci notes mar
- अग्निज खडक
आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स
- बेरोजगारी व बेरोजगारीचे प्रकार
- Officers Online Academy Educator Program OAA
- भारतीय समाजसुधारक नोट्स डाउनलोड करा
- भारतातील शिक्षणासंबंधी आयोग/समित्या
- १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध संपूर्ण माहिती ( 1857 स्वातंत्र्य समर )
- प्लासीची लढाई व बक्सार लढाई माहिती
- जालियनवाला बाग हत्याकांड 100 वर्षे पूर्ण
- राष्ट्रीय काँग्रेसची महत्वाची अधिवेशने व त्याचे वैशिष्टे
- इतिहासातील वृत्तपत्रांच्या संपादकांची नावे
- विषयानुसार व परीक्षेनुसार नोट्स डाउनलोड करा
- भारताचा भूगोल नोट्स PDF डाउनलोड करा
- भारतातील शिक्षणासंबंधी आयोग समित्या
- भारतातील शिक्षणासंबंधी आयोग समित्या
- जगाचे सामान्य ज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- भारताचे सामान्य ज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- महाराष्ट्र GK नोट्स PDF डाउनलोड करा
- भारतीय अर्थव्यवस्था नोट्स PDF डाउनलोड करा
- सामाजिक शास्त्रे नोट्स PDF डाउनलोड करा
- पोषणशास्त्र विज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- आरोग्यशास्त्र विज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- रसायन शास्त्र विज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- जीवशास्त्र विज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- सामान्य विज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- महाराष्ट्राचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
- मध्ययुगीन भारताचा इतिहास नोट्स डाउनलोड करा
- आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
- प्राचीन भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
- इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
- भारताची राज्यघटना नोट्स PDF डाउनलोड करा
- Modern History Of India Videos
- Maharashtracha Itihas
- Bhartatil Rajye V Nrutya Prakar v Lokkala
- Adhunik Bhartachya Itihas
- Adhunik Bhartachya Itihasat Ghadlelya Pahilya Ghatna
- Prachin Bhartachya Itihas
- Maharashtratil Samajsudharak v Tyanchi Jnamsthale
- Bhartatil Pahilya Ghatana v Tyanche Varsh
- Madhyayugin Bhartachya Itihas
- Madhyayugin Bhartacha Itihas PDF Download
- जिल्हा न्यायालय भरती जुन्या प्रश्नपत्रिका
- जिल्हा न्यायालय भरती अभ्यासक्रम 2024 पीडीएफ नोट्स डाऊनलोड
- भारतीय राज्यव्यवस्था आणि संघराज्यपद्धती अभ्यासक्रम पीडीएफ नोट्स डाऊनलोड
- राज्य उत्पादन शुल्क जाहिरात प्रसिद्धीपत्रक 2023-24
- या आठवड्यातील नविन जाहिराती 2023
- जगाचा भूगोल नोट्स PDF डाउनलोड करा
- मध्ययुगीन भारताचा इतिहास नोट्स डाउनलोड करा
- प्राचीन भारताचा इतिहास 2023 नोट्स PDF डाउनलोड करा
- ZP Arogya Vibhag Pharmacist Exam Previous Question Paper Download PDF 2023
- ZP Arogya Vibhag Arogyasevak Exam Previous Question Paper Download PDF
- ZP Arogya Vibhag Laboratory Technician Exam Previous Question Download PDF
- PCMC Exam Bharti element of remote sensing MCQ Question PDF 4
- Latest Bank Jobs Recruitment Apply Now
- संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ प्रश्नपत्रिका
- Prithviraj Sanjay Gaikwad
- पर्यावरणशास्त्र नोट्स डाउनलोड करा
- मध्ययुगीन भारताचा इतिहास सराव प्रश्नसंच Videos
- आधुनिक भारताचा इतिहास विडिओ
- आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स
- संगणक नोट्स डाउनलोड करा
- Geography Of India Notes PDF Download
- Geography Of Maharashtra Notes PDF Download
- Social Science Notes PDF Download
- Environment Science Notes PDF Download
- Chalu Ghadamodi Notes PDF Download
- Indian Polity Notes PDF
- Science Notes PDF Download
- MPSC CSAT Notes PDF Download
- Panchyat Raj Notes PDF Download
- Main Exam Laws Notes PDF Download
- Biology Science Notes PDF Download
- Chemistry Science Notes PDF Download
- Physics Science India Notes PDF Download
- Hygiene Science India Notes PDF Download
- Nutrition Science India Notes PDF Download
- Ancient History Of India Notes PDF Download
- Medieval History Of India Notes PDF Download
- Modern History Of India Notes PDF Download
- History Of India Notes PDF Download
- Maharashtra History Notes PDF Download
- Reasoning Notes PDF Download
- Math Notes PDF Download
- GK Notes PDF Download
- English Grammar Notes PDF Download
- Geography Notes PDF Download
- Economics Notes PDF Download
- History Notes PDF Download
- Sci notes mar
- अग्निज खडक
- बेरोजगारी व बेरोजगारीचे प्रकार
- Officers Online Academy Educator Program OAA
- भारतीय समाजसुधारक नोट्स डाउनलोड करा
- भारतातील शिक्षणासंबंधी आयोग/समित्या
- १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध संपूर्ण माहिती ( 1857 स्वातंत्र्य समर )
- प्लासीची लढाई व बक्सार लढाई माहिती
- जालियनवाला बाग हत्याकांड 100 वर्षे पूर्ण
- राष्ट्रीय काँग्रेसची महत्वाची अधिवेशने व त्याचे वैशिष्टे
- इतिहासातील वृत्तपत्रांच्या संपादकांची नावे
- भारताचा भूगोल नोट्स PDF डाउनलोड करा
- भारतातील शिक्षणासंबंधी आयोग समित्या
- भारतातील शिक्षणासंबंधी आयोग समित्या
- जगाचे सामान्य ज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- भारताचे सामान्य ज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- महाराष्ट्र GK नोट्स PDF डाउनलोड करा
- भारतीय अर्थव्यवस्था नोट्स PDF डाउनलोड करा
- सामाजिक शास्त्रे नोट्स PDF डाउनलोड करा
- पोषणशास्त्र विज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- आरोग्यशास्त्र विज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- रसायन शास्त्र विज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- जीवशास्त्र विज्ञान नोट्स PDF डाउनलोड करा
- महाराष्ट्राचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
- मध्ययुगीन भारताचा इतिहास नोट्स डाउनलोड करा
- आधुनिक भारताचा इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
- इतिहास नोट्स PDF डाउनलोड करा
- भारताची राज्यघटना नोट्स PDF डाउनलोड करा
latest post
- महाराष्ट्र कारागृह विभाग भरती 2024|Maharashtra Karagrah Vibhag Bharati
- महाराष्ट्र राज्य विद्युत वितरण कंपनीत मेगा भरती 2024
- महाराष्ट्र राज्य उत्पादन शुल्क हॉलतिकीट-प्रवेशपत्र पीडीएफ डाऊनलोड
- पुणे येथे 1840 पदांकरिता भव्य रोजगार मेळावा, आत्ताच नोंदणी करा! | Pune Job Fair 2024
- जिल्हा न्यायालय भरती जुन्या प्रश्नपत्रिका
